Aanbiedingsbrief

Beste leden van de gemeenteraad,

In een bijzondere tijd bieden wij u de Programmabegroting 2021 – 2024 aan. In deze aanbiedingsbrief nemen wij de ruimte om deze tijd te duiden en samenvattend te beschrijven hoe we daarmee om gaan. De uitwerking ervan vindt u uiteraard terug in de rest van deze begroting.
Wij hebben deze begroting gemaakt in het besef dat wellicht over een half jaar de omstandigheden volledig gewijzigd zijn. Van ons allemaal wordt stuurmanskunst gevraagd om - varend in de mist - Oss op koers te houden. Het College zet met alle inzet samen met u de schouders onder de uitdagingen die er liggen.

De wereld waarin we leven
Onze samenleving en gemeente staan voor flinke opgaves. Dat is niet nieuw, maar in deze tijden zijn het er veel. Er gaat veel energie en aandacht uit naar de uitvoering in het sociaal domein. We bereiden de veranderingen in het ruimtelijke domein – Omgevingswet – voor. We werken aan de energietransitie: windmolens en zonnevelden en waar dan of hoe verwarmen we op termijn onze huizen zonder gas? De klimaatverandering manifesteert zich met droge zomers en heftige regenbuien, die beide voor ontregeling zorgen. De houdbaarheid van de huidige wijze van produceren in de agrarische sector staat ter discussie. En om in de woonbehoefte te voorzien moet er fors worden bijgebouwd. Voorbeelden van eigen voornemens, decentralisaties en min of meer verborgen decentralisaties waar we mee te maken hebben.

Veel stevige opgaven die ons leven veranderen en plotseling kwam COVID-19 in volle omvang daar over heen. Veel overlijdens, eenzaamheid in verpleeg- en zorghuizen, vastlopen van onze gezondheidszorg, openbaar en economisch leven dat tijdelijk tot stil stand kwam. Toen we rond de zomer dachten dat het ergste voorbij was en we ons oude leventje wilden oppakken, sluimerde een opleving van het virus en drie maanden later verkeren we in de tweede golf. We weten nog steeds veel niet. Maar wij gaan ervan uit dat zeker tot de zomer van 2021 COVID-19 bepalend en dagelijks aanwezig is in onze samenleving. En dat de gevolgen voor onze economie, gezondheidszorg en maatschappij vele jaren doorwerken, zonder dat we nu weten in welke omvang en intensiteit.

Uw raad heeft bij de behandeling van de Prioriteitennota 2021-2024 de belangrijke uitspraak gedaan dat we de gevolgen van COVID-19 voor de Osse samenleving zo goed mogelijk moeten beperken. Daarvoor kunnen de algemene reserves voor worden aangewend. Deze uitspraak geeft duidelijkheid en richting. De uitvoering is pittig omdat we veel nog NIET weten.

Twee oriëntaties
Het College kiest voor twee oriëntaties. De eerste is de lange termijn koers, waarin we investeren in een ondernemende woon en werkgemeente, zoals beschreven in de Prioriteitennota 2021-2024. Wij houden daar aan vast en geven er in deze begroting invulling aan.
De tweede wordt gevormd door bezinning op en aandacht voor hoe we in Oss met elkaar onze samenleving overeind houden in en na COVID-19. Daar ligt geen panklaar recept op de plank. Samen met de gemeenteraad en onze samenleving willen we dat ontwikkelen en vormgeven. Daarbij moeten we allemaal accepteren dat dit een zoektocht is.

De lange termijn koers uit de Prioriteitennota
Oss is een ondernemende woon- en werk gemeente. Daar blijven wij aan bouwen. De kern van onze aanpak is dat we niet bezuinigen en weinig tot geen nieuw beleid introduceren. Focus is gericht op de uitvoering, waarbij veel plannen uit het Coalitieakkoord gerealiseerd worden. We versterken de woningbouw en de uitvoering in het sociaal domein, we blijven investeren in het Stadshart Oss. We investeren extra in voorzieningen die ontmoeten en sport faciliteren. We versterken de organisatie, waarmee we senioriteit toevoegen. We investeren in veiligheid en aanpak van ondermijning. Onze opbrengsten van het grondbedrijf stellen ons in staat kansen te pakken als die zich voordoen, versnellingen door te voeren en flexibel in te spelen op mogelijkheden. We maken hier optimaal gebruik van.
Om het bovenstaande te realiseren verhogen wij de onroerend zaakbelasting met 5 % extra. Deze lastenverzwaring levert de brandstof om vele stappen extra te doen en helpt ons om ook op de lange termijn een financieel solide gemeente te blijven.  

Nadere toelichting van onze aanpak
In de Prioriteitennota hebben we beschreven hoe we naar de toekomst van Oss kijken.

Oss ontwikkelt zich de komende jaren tot een middelgrote woon- en werkgemeente met omliggende dorpen richting 100.000 inwoners. We profiteren van de aantrekkingskracht van wonen in een stad met aansprekende voorzieningen gecombineerd met een prachtig buitengebied. Ondernemerschap en zorg voor elkaar gaan hand in hand. De zorg en aandacht voor elkaar speelt zich vooral af in de eigen sociale omgeving en voor wie dat ontoereikend is, vormt de gemeente een betrouwbare partner. Ons bedrijfsleven is breed van aard en biedt werkgelegenheid van uitvoerend agrarisch- tot high tech banen. Zowel de ruim 45 kilometer Maasoever, als Herperduin met alle variatie aan natuur, zorgen voor nabijheid van rust, recreatie en landschappelijke schoonheid. Het beste van drie werelden, stad, de kernen en ons prachtige buitengebied.
We zijn goed ontsloten door het openbaar vervoer en de weg. Dat maakt ons aantrekkelijk voor onze eigen inwoners en zeker ook voor forenzen, die in de omliggende regio’s en soms ver daarbuiten werken.

In onze begroting staat heel veel dagelijks werk. We verstrekken vergunningen, werken mee aan ruimtelijke plannen, helpen inwoners bij het vinden van werk, halen het huisvuil op, stimuleren energie besparing, zorgen voor onderwijshuisvesting. Honderden medewerkers zijn daar dagelijks mee bezig. Daarnaast hebben we in de Prioriteitennota een zevental versterkingen/accentverschuivingen benoemd om het perspectief van de aantrekkelijke woon- en werkgemeente een stap dichterbij te brengen  

1. We groeien geleidelijk naar een woon- en werk gemeente met 100.000 inwoners: met variatie in de breedste zin van het woord als vertrekpunt voor het bouwen en in een tempo dat past bij de inwoners. Daarom scheppen we in 2021 volop ruimte voor de Taskforce Wonen en permanente versterking – € 400.000 - van de uitvoeringsorganisatie op het gebied van Wonen. Ook is er opnieuw € 2 miljoen beschikbaar voor investeringen in onze huiskamer, het Stadshart Oss. In afwachting op de resultaten van de taskforce reserveren we voorlopig ruim € 7,9 miljoen euro uit de Algemene Bedrijfsreserve  van ons grondbedrijf voor lange termijn ambities voor wonen, werken, voorzieningen en energie.

2. In  de sociale verbinding zit veel oplossend vermogen. Daarin sluiten we meer aan bij het eigenaarschap in de samenleving en bieden we meer ruimte voor initiatieven. Om dit te stimuleren stellen we ruim € 3 miljoen beschikbaar voor Ontmoeten, Sport en Cultuur. Activiteiten en sectoren waar inwoners elkaar vinden, met elkaar de samenleving bouwen en een stukje mooier maken. Met dit bedrag kunnen we onze aanpak versnellen.

3. De transformatie in het sociaal domein intensiveren we door onder andere vermaatschappelijking van zorg en scherper sturen op de uitvoering. In 2021 zien we dit onder ander terug in de aanpak rond het nieuwe wijkcentrum De Haard in de Ruwaard, in de Schadewijk en in het welzijnswerk. Ook is er aandacht voor het normaliseren van zaken als opvoeding, zorgen voor elkaar en samen hulp organiseren: niet alles hoeft naar de professionele hulpverlening. Hoewel we in 2021 scherper sturen op de uitvoering, lossen we een onderbezetting van vele jaren bij de WMO op door € 600.000 beschikbaar te stellen.

4. We willen niet overal van zijn, voeren niet alles zelf uit en vervullen vaker een regie functie. Dit laten we terugkomen in het sociaal domein - vermaatschappelijking – maar zeker ook in het ruimtelijk domein. Bij de Taskforce woningbouw zetten wij andere werkwijzen en instrumenten in dan de huidige praktijken, waarbij wij nu gewend zijn heel veel zelf te doen.

5. We zetten in op standaardiseren en digitaliseren. ICT wordt steeds meer de ruggengraat van onze organisatie. Inmiddels hebben we de basis gelegd met een Cloud- en datastrategie om verdergaand te digitaliseren. COVID-19 heeft veel koudwatervrees doen verdampen en de noodzaak om te digitaliseren fors versterkt. Zowel bij de primaire processen, zodat inwoners tijd en plaats onafhankelijk bij ons terecht kunnen, als in onze eigen bedrijfsvoering. Bovendien levert het op termijn ruimte op om elders in te zetten.

6. We versterken onze organisatie passend bij onze rol en omvang. Onze organisatie is niet voldoende toegerust voor de taken van nu en de toekomst. Daarom brengen we een permanente impuls van € 1 miljoen voor versterking van de uitvoering van het sociaal domein en wonen – zie ook 1 en 3 - en € 0,5 miljoen voor verbreding en versterking van het functiehuis. Met het laatste voegen we senioriteit toe aan onze organisatie.

7. We blijven een financieel solide gemeente, die durft te investeren in het toekomst bestendig houden van onze samenleving. Doordat we langdurig een verantwoord financieel beleid hebben gevoerd, kunnen we nu waarde toevoegen. Met de voorgestelde investeringen van ruim € 13 miljoen vanuit de Algemene Bedrijfsreserve, de versterking van onze organisatie en het aanwenden van de Algemene Reserve om COVID-19 maatregelen te nemen, dragen we flink bij aan het toekomstbestendig houden van onze gemeente en blijven we financieel op een gezond fundament staan.

De motie Prioritering is een bevoegdheid van de raad

De aanleiding voor de motie werd gevormd door vertraging, annulering en onduidelijkheid van de uitvoering van projecten. Vooral als gevolg van onvoldoende menskracht. De gemeenteraad had behoefte aan een overzicht van plannen en prioriteiten en wil zelf bepalen wat wel en wat niet of later. We hebben in het voorjaar daarvoor de Prioriteitennota 2021-2024 gemaakt, waarin we hebben aangegeven wat de bestaande prioriteiten zijn en welke keuzes het College voorstelt. Het College heeft in de Prioriteitennota aangegeven aan welke projecten en voornemens zij de voorkeur geeft en op welke plaatsen ze de organisatie wil versterken.  Wij zijn graag bereid hierover met u in gesprek te gaan en kunnen ons voorstellen dat dit met name over het Sociaal Domein, Wonen en projecten en plannen uit Programma 3. Ontmoeten, sport en cultuur gaat. Dit zijn de onderdelen die het College een impuls wil geven. Uiteraard kan het ook over andere onderwerpen gaan. Daarnaast is het College de komende periode extra scherp op de uitvoering van moties, nakoming van toezeggingen en de diverse planningen die al zijn gecommuniceerd. De in deze begroting voorgestelde versterking van de organisatie gaat daar zeker bij helpen.

COVID-19 en de gevolgen voor onze samenleving
We weten heel veel niet. We gaan ervan uit dat COVID-19 in ieder geval tot de zomer 2021 een bepalende rol in het dagelijks leven van iedereen speelt. We schrijven dit in een tijd dat het dagelijkse aantal besmettingen is opgelopen naar ruim 5.000. We weten niet wanneer er een vaccin beschikbaar is, of de medicijnen beter aanslaan of de maatregelen van Rijk helpen.  

Tot nu toe hebben we tal van maatregelen genomen om onze samenleving te ondersteunen. Daarbij hanteren we de uitgangspunten uit de Prioriteitennota. Soms steun op eigen initiatief, soms door het door vertalen van Rijksondersteuning. In deze begroting wijden wij een apart hoofdstuk aan de financiële ondersteuningsmaatregelen en risico’s. Op basis van de huidige situatie, de kennis van nu en de huidige verwachting van de toekomst. En zoals gezegd, indien nodig spreken we onze Algemene Reserve hier voor aan. Die is voor uitzonderingssituaties gecreëerd en die maken we nu mee.

We zijn ervan overtuigd dat de gevolgen van COVID-19 langdurig zijn. Voor onze economie, voor de gezondheidszorg en voor de samenleving. Die gevolgen zijn niet opgelost met het beschikbaar hebben van een vaccin. Daarom willen wij de zes uitgangspunten tegen het licht houden en samen met de gemeenteraad en de samenleving op zoek gaan naar hoe we met elkaar onze samenleving, vanuit ieders zijn en haar eigen verantwoordelijkheid, door deze crisis heen loodsen. Niet voor alleen het komende begrotingsjaar, maar met een doorkijk van vele jaren. Wij kunnen dat niet vanuit het gemeentehuis. Wij willen met elkaar – ondernemers, verenigingen, inwoners, wijkstichtingen, gemeente, zorginstellingen, etc – bedenken en uitvinden hoe we de gevolgen van COVID-19 het hoofd bieden. Op een manier en met oplossingen die passen in het lange termijn perspectief van onze gemeente. Op korte termijn komen wij hier met een voorstel.
Daarnaast willen wij samen met u vormen vinden om als lokaal bestuur  in tijden van beperkingen de democratische processen en betrokkenheid van inwoners zo goed mogelijk waarborgen. Een bestuur online moet niet leiden tot een bestuur op afstand en barrières voor inwoners om van hun inspraakmogelijkheden gebruik te maken.

Tenslotte
We begonnen deze brief met het benoemen van deze bijzondere tijden. Zwaar weer waarin de kracht van onze samenleving op de proef wordt gesteld. We hebben echter alle vertrouwen in  die samenleving, de ondernemers, de verenigingen en onze inwoners. In hun mentale weerbaarheid en ondernemershart. Met deze begroting willen wij alle Ossenaren helpen om ook bij stevige tegenwind onze samenleving fier overeind te houden.

Burgemeester en wethouders van Oss.

De secretaris,            De burgemeester,
drs. H. Mensink         drs. W.J.L. Buijs-Glaudemans